راهنمای انتخاب الکتروموتور

انتخاب الکتروموتور مناسب برای هر نوع کاربردی، به دلیل تأثیر مستقیم بر کارایی، بهره‌وری و نیز صرفه‌جویی در انرژی و هزینه‌ها، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. با این حال به دلیل تنوع بالای الکتروموتورها در بازار صنعت و رقابت فشرده برندهای سازنده، انتخاب الکتروموتور مناسب و ایده آل برای صاحبان صنایع کار چندان آسانی نیست.

مشتری باید علاوه بر توجه به جزئیات و مشخصات فنی مورد نیاز، شرایط محیطی و نیز الزامات مصرف انرژی را در نظر بگیرد و البته با توجه به بودجه‌ای که در نظر گرفته است، از میان گزینه‌های موجود بهترین الکتروموتور را انتخاب کند.

در این مقاله قصد داریم با ارائه یک راهنمای جامع انتخاب الکتروموتور، البته به شکلی مختصر و مفید، آنچه را که برای انتخاب و خرید الکتروموتور مناسب نیاز است، ارائه دهیم. لطفا تا پایان این مقاله همراهمان باشید.

انواع الکتروموتور و کاربردهای آن‌ها

پیش از هر چیز بهتر است به طور خلاصه و کلی با انواع الکتروموتور آشنا شویم. البته بر اساس معیارهای مختلف می‌توان الکتروموتورها را دسته‌‌بندی کرد:

1. از نظر جریان ورودی و تغذیه:

• الکتروموتورهای DC: با برق جریان مستقیم (باتری) تغذیه و از ابعاد کوچک برای اسباب بازی‌ها تا موتورهای قدرتمند در ماشین آلات سنگین طراحی و تولید می‌شوند. مهم‌ترین مزیت آن‌ها کنترل سرعت دقیق و ساده است. همچنین گشتاور آن‌ها در سرعت‌های کم، افت نمی‌کند. با این حال استهلاک و هزینه تعمیر و نگهداری و بالایی دارند. 
• الکتروموتورهای AC: در کاربردهای عمومی و صنعتی بیشتر از این نوع موتورها استفاده می‌شود و با توجه به برق تغذیه به دو دسته تک فاز و سه فاز تقسیم می‌شوند. این موتورها تنوع زیادی دارند و در بازه توانی گسترده‌ای تولید می‌شوند.

2. سنکرون یا آسنکرون:

• موتور سنکرون یک نوع موتور AC است که در آن تعداد دورهای شفت، با عدد صحیح فرکانس جریان اعمال شده برابر است. موتورهای سنکرون برای ایجاد سرعت مشخص و ثابت استفاده می‌شوند و می‌توان از آنها در کاربردهایی که چرخش با سرعت ثابت مورد نیاز باشد استفاده کرد.
• اما در موتورهای آسنکرون، سرعت چرخش روتور همیشه کمتر از سرعت چرخش میدان مغناطیسی استاتور است. این اختلاف سرعت را لغزش می‌گویند و به عوامل مختلفی مانند بار موتور، فرکانس برق، و تعداد قطب‌های موتور بستگی دارد.
• موتورهای آسنکرون مزایای زیادی دارند، از جمله قیمت پایین، طول عمر بالا، کارکرد بی‌صدا و تعمیر و نگهداری آسان؛ به همین دلیل، به طور گسترده از آن‌ها در کاربردهای مختلفی مانند لوازم خانگی، تجهیزات صنعتی، و وسایل نقلیه استفاده می‌شود.

3. علاوه بر این بر اساس نوع کاربرد نیز می‌توان موتورهای الکتریکی را دسته بندی کرد، برای مثال:

• موتورهای کولری
• موتورهای ضد انفجار برای محیط‌های در معرض مواد قابل اشتعال و انفجار
• موتورهای اینورتر دیوتی که برای راه اندازی با موتور ساخته می‌شوند.
• الکتروموتور عمودی برای پمپ‌های چاه عمیق، تأسیسات فاضلاب و  تصفیه خانه‌های آب 
• و …

برای آشنایی کامل‌تر در این خصوص به صفحه الکتروموتور در وب‌سایت ما مراجعه کنید.

عوامل موثر در انتخاب الکتروموتور مناسب

الکتروموتور را باید با توجه به نیازهای دقیق و شرایط خاص هر کاربرد انتخاب کرد. در ادامه به برخی از عوامل مؤثر در انتخاب الکتروموتور مناسب می‌پردازیم.

ولتاژ و جریان مصرفی

بر اساس نوع کاربرد مورد نیازتان باید ببینید الکتروموتوری را باید خریداری کنید، تک فاز، سه فاز یا یک موتور DC.

سایز بدنه

ابعاد موتور یا سایز بدنه هم نکته مهمی است که بایستی با توجه به فضایی که در برای موتور پیش‌بینی کرده‌اید در نظر بگیرید. 

توان الکتروموتور

الکتروموتور خریداری شده باید بتواند توان کافی برای راه اندازی دستگاه مورد نظر را داشته باشد. با افزایش توان، قدرت خروجی، ابعاد و نیز قیمت الکتروموتور افزایش می‌یابد.

سرعت و گشتاور

معمولا الکتروموتورها در سرعت‌های 750، 1000، 1500 و 3000 دور در دقیقه تولید می‌شوند. سرعت و گشتاور خروجی الکتروموتور باید با سرعت و گشتاور مورد نیاز برای کاربرد متناسب باشد.

در شرایطی که سرعت مورد نیاز برابر نباشد از تجهیزاتی مانند گیربکس صنعتی، زنجیر یا تسمه بین موتور و تجهیزات مورد نظر برای تنظیم سرعت استفاده می‌شود.

نوع بار و شرایط کاری

بار الکتروموتور می‌تواند ثابت یا متغیر باشد. در بارهای ثابت مانند فن و پمپ، الکتروموتور نیازی به تغییر سرعت یا گشتاور ندارد. اما چنانچه بار متغیر باشد مانند آسانسور، جرثقیل و کمپرسور، الکتروموتور باید بتواند سرعت و گشتاور خود را تنظیم کند.

منظور از شرایط کاری، میزان کارکرد الکتروموتور و نیز استارت/ استاپ های آن در طول شبانه روز است. 

شرایط کاری بسیاری از موتورها، دائم کار است؛ بنابراین از لحاظ ساختاری باید بتوانند این شرایط را تحمل کنند، بدون اینکه آسیب ببینند.

راندمان و بهره‌وری انرژی

موتورهای با راندمان بالا، اتلاف انرژی کمتری دارند و البته قیمت بالاتری هم دارند. با این حال برای کاهش هزینه‌های انرژی بایستی راندمان الکتروموتور بالا باشد.

عمر مفید و نگهداری

توصیه می‌شود همان ابتدا الکتروموتوری خریداری کنید که کیفیت ساخت بالایی داشته و از مواد اولیه مرغوب تهیه شده باشد، تا احتمال خرابی و هزینه تعمیرات آن کاهش یابد. 

انجام سرویس‌های دوره‌ای و نحوه صحیح نگهداری الکتروموتور نیز تاثیر زیادی در افزایش عمر آن دارد.

نحوه نصب و اتصال 

به طور معمول الکتروموتورها به شکل افقی نصب می‌شوند، با این حال همان طور که گفته شد در برخی کاربردها مانند تاسیسات آب و فاضلاب و تصفیه خانه‌ها، باید از الکتروموتور عمود نصب استفاده کرد.

علاوه بر این الکتروموتورها را بر حسب نوع نیاز، با پایه یا فلنج به تجهیزات جانبی متصل می‌کنند. هنگام انتخاب الکتروموتور بایستی نوع اتصال را مشخص کنید.

شرایط محیطی 

شرایط محیطی الکتروموتور عامل بسیار مهمی است که نباید در هنگام انتخاب و خرید الکتروموتور، به آن بی‌توجهی کرد. دما، گرد و غبار و آلودگی محیط، رطوبت و ارتفاع از سطح دریا، در انتخاب الکتروموتور بسیار تأثیرگذار است و بایستی تدابیر لازم مانند انتخاب درجه حفاظت IP بالا، برای حفظ کارایی و نیز سلامت موتور در شرایط سخت محیطی اندیشیده شود.

جنس پوسته یا بدنه

جنس پوسته الکتروموتورها معمولا از آلومینیوم یا چدن است.

• مزایای پوسته چدنی: استحکام بالا، مقاومت حرارتی عالی، قابلیت جذب ارتعاشات و صدا، دوام طولانی مدت و نیز تحمل بارهای سنگین، مناسب برای محیط‌های صنعتی سخت و کاربردهای با توان بالا.
• معایب پوسته چدنی: وزن بالا، هزینه تولید بالا، حمل و نقل دشوار، انتقال حرارت کمتر نسبت به آلومینیوم.
• مزایای بدنه آلومینیومی: نسبت استحکام به وزن بالا، هدایت حرارتی عالی و در نتیجه بهبود عملکرد حرارتی و افزایش طول عمر موتور، مقاومت خوب در برابر خوردگی و مناسب برای محیط‌های مرطوب یا شیمیایی.
• معایب بدنه آلومینیومی: استحکام کمتر و نیز قابلیت کمتر در جذب صدا و ارتعاشات نسبت به بدنه چدنی.

لازم به ذکر است که برای محیط‌های خاص یا برای مصارف خاص، مثل محیط‌های اسیدی، امکان رنگ سفارشی برای برخی الکتروموتورها مانند VEM وجود دارد.

نکات فنی و تکنیکی در انتخاب الکتروموتور

علاوه بر موارد کلی که در بخش قبلی اشاره کردیم، نکات و جزئیات فنی را نیز باید در انتخاب الکتروموتور در نظر داشته باشید: 

• بهتر است قبل از راه اندازی موتور و اعمال بار روی آن، از کلید حرارتی، فیوز و سایر وسایل حفاظتی در مسیر موتور استفاده کنید تا از آسیب‌های احتمالی جلوگیری شود.
• سیستم خنک‌کننده الکتروموتور از جمله فن موتور یا اکسترنال فن باید به درستی عمل کنند و دمای موتور از حد مجاز بیشتر نشود.
• در برخی مدل‌های الکتروموتور برای حفاظت از موتور امکان نصب سنسورهای PTC و PT100 و نیز هیتر ضد میعان به صورت سفارشی از قبل وجود دارد.
• در محیط‌های صنعتی که خطر انفجار و اشتعال وجود دارد، از الکتروموتور ضد انفجار استفاده کنید.
• چنانچه قصد دارید الکتروموتور را با اینورتر کنترل کنید، باید موتوری را انتخاب کنید که این قابلیت را داشته باشد. به این موتورها اینورتر دیوتی گفته می‌شود.
• برای محیط‌های با شرایط آب و هوایی خاص، الکتروموتور با درجه حفاظت (IP) مناسب انتخاب کنید.
• در بسیاری از کاربردها مانند بالابر، آسانسور و جرثقیل از موتور ترمزدار استفاده می‌شود. الکتروموتور ترمزدار در واقع همان الکتروموتور عادی است که به یک سیستم ترمز مجهز شده‌ است. این سیستم ترمز امکان توقف سریع و ایمن الکتروموتور را فراهم، و از حرکت مجدد موتور پس از خاموش شدن جلوگیری می‌کند. هدف اصلی موتور ترمزدار، توقف سریع و ایمن بار چرخشی موتور، کنترل دقیق گشتاور توقف و کاهش استهلاک است.
• بعضی برندها این امکان را دارند که موتورهای خود را با رنگ سفارشی به مشتری عرضه کنند. این امکان برای محیط‌های خاص مثل محیط‌های اسیدی یا حتی برای زیباسازی محیط صنعتی ارائه می‌شود.

انتخاب الکتروموتور بر اساس برند و کیفیت

شاید اولین و مهم‌ترین نکته‌ای که در هنگام خرید الکتروموتور به ذهن مشتری خطور می‌کند این است که «از چه برندی خرید کنم؟». معمولا کیفیت برندهای خوشنام و معتبر الکتروموتور بالاتر است و البته قیمت بالاتری هم دارند. هرچه کیفیت الکتروموتور بالاتر باشد، دوام و طول عمر آن بیشتر و هزینه‌های قطعات و تعمیر و نگهداری کمتر می‌شود.

مشتری باید بین بودجه‌ای که برای خرید الکتروموتور در نظر گرفته و نیز انتظاراتی که از کیفیت محصول دارد، مصالحه‌ای برقرار و بهترین گزینه را انتخاب کند.

برای آشنایی بیشتر در این باره به مقاله بهترین برندهای الکتروموتور مراجعه کنید.

نتیجه‌گیری و توصیه‌ها

بخش بسیار زیادی از مصرف برق صنایع به الکتروموتورها اختصاص یافته و با توجه به تنوع مدل‌ها و مشخصات فنی این دستگاه‌ها، مراجعه به یک راهنمای جامع انتخاب الکتروموتور می‌تواند کمک بسیار زیادی به انتخاب و خرید الکتروموتور متناسب با کاربری مد نظر کند.

علاوه بر این موارد، دریافت مشاوره از افراد متخصص و باتجربه نیز به انتخاب هوشمندانه و دقیق‌تر الکتروموتورها کمک می‌کند. کارشناسان وب‌سایت کالا صنعتی آماده ارائه مشاوره تخصصی رایگان در هر مرحله از انتخاب، خرید، نصب، راه اندازی، تعمیر و نگهداری الکتروموتورها به شما عزیزان هستند.

سوالات متداول