الکتروگیربکس که با نام موتورگیربکس یا الکتروموتور گیربکس‌دار نیز شناخته می‌شود، از ترکیب یک موتور و گیربکس صنعتی که به‌صورت مستقیم کوپل شده‌اند، ساخته شده است.
موتور گیربکس‌ها در انواع مختلفی تولید شده و معمولاً برای کاهش سرعت و افزایش گشتاور استفاده می‌شوند؛ به همین علت ترکیب موتور و گیربکس کاهنده بسیار رایج‌تر از الکترو گیربکس‌های افزاینده است. مهم ترین دلیل استفاده از الکتروگیربکس، تطبیق‌پذیری بالای آن‌ها است. یکی از دغدغه‌های همیشگی صنعتگران انتخاب موتور و گیربکس متناسب است و برای این هدف باید مشخصات فنی زیادی از هر دو دستگاه را با یکدیگر مطابقت دهند. اما الکتروگیربکس‌ها، نگرانی‌های مربوط به تطبیق‌پذیری موتور و گیربکس را از بین برده و بسیار قابل‌اطمینان هستند.
انواع الکتروگیربکس
به‌طورکلی انواع الکتروگیربکس را بر اساس ساختار یا عملکرد دسته‌بندی می‌کنند. موتورگیربکس ها بر اساس ساختار موتور به دو گروه:
- موتور گیربکس DC
- موتورگیربکس AC
و بر اساس ساختار گیربکس به انواع زیر تقسیم‌بندی می‌شود:
- الکتروگیربکس خورشیدی
- موتور گیربکس حلزونی
- الکترو گیربکس هلیکال
- موتورگیربکس سایکلو
همچنین بر اساس نحوه عملکرد، الکترو گیربکس‌ها را به دو گروه کاهنده و افزاینده تقسیم‌بندی می‌کنند. در ادامه به معرفی انواع الکتروگیربکس و کاربردهای آن‌ها می‌پردازیم.
موتور گیربکس DC
موتور گیربکس DC از جریان الکتریکی مستقیم استفاده نموده و آن را به نیروی مکانیکی با دور و گشتاور خروجی موردنظر تبدیل می‌کنند؛ این موتور گیربکس‌ها توانایی تولید گشتاور بالا با سرعت‌های بسیار پایین را داشته و در کاربردهایی مانند رباتیک، اتوماسیون صنعتی، پمپ، کمپرسور و نوار نقاله استفاده می‌شوند.
موتورگیربکس AC
موتورگیربکس AC، معمولاً از موتورهای القایی استفاده می‌کنند؛ این موتورها بر اساس نوع فاز ورودی به دو دسته الکتروموتور سه‌فاز و تک‌فاز تقسیم‌بندی می‌شود. علیرغم اینکه دسترسی به برق سه‌فاز برای همه امکان‌پذیر نیست، اما استفاده از موتور گیربکس‌های سه‌فاز رایج‌تر است. از این موتور گیربکس‌ها در لوازم‌خانگی، ماشین‌آلات صنعتی کوچک مانند آسیاب، اره نواری، پمپ، سیستم‌های تهویه‌مطبوع، کمپرسور، بالابر، نوار نقاله و بسیاری از کاربردهای دیگر استفاده می‌شود.
موتورهای سه‌فاز بازدهی بیشتر و قیمت کمتری نسبت به الکتروموتور تک‌فاز داشته و در نتیجه الکتروموتور گیربکس‌دار سه‌فاز، قیمت کمتر و گشتاور بالاتری دارد؛ این نوع موتور گیربکس در کاربردهای سنگین مانند فن و دمنده‌های صنعتی، آسانسور، تصفیه‌خانه‌ها و ماشین‌آلات صنعتی سنگین به کار می‌رود.
الکتروگیربکس خورشیدی
الکتروگیربکس خورشیدی راندمان و دقت بسیار بالایی دارد و امکان کاهش دور خروجی تا سرعت‌های بسیار کم را نیز ارائه می‌دهد. از این الکتروگیربکس در شریدرهای صنعتی، صنایع فولاد، صنایع نورد، میکسر، دستگاه‌های حفاری و … استفاده می‌گردد.
موتور گیربکس حلزونی
موتور گیربکس حلزونی در مدل‌های مختلفی تولید و ارائه می‌شوند؛ این دستگاه‌ها به دلیل ابعاد کوچک، زاویه شفت‌ها، خود قفل‌شوندگی گیربکس حلزونی، تعمیر و نگهداری آسان و قیمت مناسب در طیف وسیعی از کاربردهای صنعتی استفاده می‌شوند.
الکترو گیربکس هلیکال
الکتروگیربکس هلیکال به 4 دسته زیر تقسیم می‌شود:
- الکتروگیربکس هلیکال شفت مستقیم
- الکتروگیربکس بول هلیکال
- الکتروگیربکس هلیکال آویز
- الکتروگیربکس هلیکال شفت موازی
همه انواع گیربکس هلیکال، به‌صورت الکترو گیربکس نیز در دسترس هستند و در کاربردهایی که نیاز به گشتاور و راندمان بالایی دارند استفاده می‌شود. از جمله کاربردهای الکترو گیربکس هلیکال عبارت‌اند از:
- همزن‌های صنعتی
- نوار نقاله
- الواتور
- راهبر جرثقیل‌های سقفی
- خردکن‌های معدن
- دستگاه‌های بالمیل
- صنایع شیمیایی
- صنایع غذایی
- معادن
- صنایع ذوب‌آهن و فولاد
- صنایع پلاستیک
- صنایع سیمان
- صنایع خوراک دام و طیور
- کارخانه‌های آسفالت
- و …
موتورگیربکس سایکلو
موتورگیربکس سایکلو، بر خلاف سایر گیربکس‌های صنعتی از چرخ‌دنده استفاده نمی‌کنند؛ این الکتروگیربکس شوک‌پذیری بسیار بالایی داشته و جزو گیربکس‌های بدون لقی (Zero Backlash) به شمار می‌روند. بیشترین کاربرد موتورگیربکس سایکلو در دستگاه‌های حفاری و میکسرهای صنعتی است.
مزایای موتور گیربکس
از جمله مزایای موتور گیربکس می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:
- الکتروگیربکس ها نیازی به ترازکردن و کوپلینگ ندارند؛ در نتیجه تلفات انرژی در این مراحل نیز رفع شده و از خرابی بلبرینگ‌ها و موتور جلوگیری می‌شود. به دلیل طراحی بهینه‌تر چرخ‌دنده‌ها در الکتروگیربکس ها، انتقال گشتاور و دور با راندمان بالاتری انجام می‌گیرد.
- در حالت عادی انتخاب موتور و گیربکس متناسب، نیاز به‌صرف وقت و بررسی مشخصات فنی زیادی دارد؛ اما الکتروگیربکس ها تطبیق‌پذیری بالایی داشته و با اطمینان خاطر بیشتری می‌توان از آن‌ها استفاده نمود.
- موتور گیربکس‌ها عمر مفید طولانی‌تری داشته و میزان خرابی آن‌ها کمتر است.
معایب موتور گیربکس
علیرغم مزایای بسیار الکتروگیربکس ها، استفاده از این دستگاه‌ها معایبی نیز دارند؛ از جمله معایب موتور گیربکس عبارت‌اند از:
- تعمیر و نگهداری سخت‌تر: موتور گیربکس‌ها از چرخ‌دنده‌ها و واسطه‌های خاصی استفاده می‌کنند؛ به همین علت تعمیر و نگهداری آن‌ها تا حدی پیچیده‌تر و سخت‌تر از دستگاه‌های مشابه است.
- طراحی پیچیده‌تر: به دلیل طراحی پیچیده‌تر الکتروگیربکس ها، عیب‌یابی آن‌ها نیز دشوارتر است.
۶ نکته مهم در انتخاب الکتروگیربکس
برای انتخاب الکتروگیربکس مناسب یک کاربرد، باید نکات و عوامل مختلفی را در نظر گرفت؛ ۶ نکته مهم در انتخاب الکتروگیربکس عبارت‌اند از:
- توان موتور: توان الکتروگیربکس باید متناسب با توان موردنظر کاربرد باشد تا علاوه بر برآورده ساختن نیازها، آسیبی به الکتروگیربکس یا تجهیزات مرتبط وارد نشود.
- سرعت موتور: برای دستیابی به سرعت موردنظر کاربرد، باید موتور گیربکس با سرعت صحیح انتخاب شود.
- نسبت تبدیل گیربکس: علاوه بر سرعت ورودی موتور، نسبت تبدیل نیز برای دستیابی به سرعت خروجی مورد نیاز کاربرد نقش مهمی ایفا می‌نماید.
- نوع گیربکس: یکی دیگر از نکات مهم در انتخاب الکتروگیربکس، نوع گیربکس است که باتوجه‌به مشخصات فنی دستگاه و نیازهای کاربرد انتخاب می‌شود.
- شرایط محیطی: شرایط محیطی مانند دما، رطوبت و گردوغبار نیز از جمله نکات مهم در انتخاب الکتروگیربکس ها هستند.
- هزینه: در نهایت، پس از بررسی مشخصات فنی دستگاه، باید بر اساس بودجه موتور گیربکس مناسبی را انتخاب و خریداری نمایید.
البته مشخصات فنی دیگری مانند میزان کارکرد دستگاه، تحمل بار شعاعی و محوری، نحوه قرارگیری محورها نسبت به هم و برند سازنده نیز از جمله عوامل مهم در انتخاب موتور گیربکس هستند.
نحوه نصب موتورگیربکس
موتورگیربکس‌ها در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هریک ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد. در ادامه به برخی از مشخصات فنی و ویژگی‌های موتورگیربکس می‌پردازیم.
1) موقعیت نصب موتورگیربکس: الکتروگیربکس باتوجه‌به نوع خروجی در 6 حالت مختلف نصب می‌شود. موقعیت نصب الکتروگیربکس را در تصویر زیر مشاهده می‌کنید. بر اساس موقعیت نصب موتورگیربکس، باید موقعیت ترمینال موتور، موقعیت نصب کابل‌های منبع تغذیه به ترمینال الکتروموتور و موقعیت سوپاپ روغن گیربکس مشخص شود.
2) موقعیت ترمینال موتورگیربکس: ترمینال موتور گیربکس در موقعیت‌های مختلفی روی الکتروموتور نصب می‌شود. موقعیت ترمینال باید بر اساس وضعیت و موقعیت نصب موتورگیربکس انتخاب شود.
3) موقعیت نصب کابل‌های منبع تغذیه به ترمینال الکتروگیربکس: جهت ورودی کابل‌های فاز به ترمینال موتور گیربکس در چهار حالت مختلف طراحی می‌شود؛ باتوجه‌به وضعیت نصب موتور گیربکس و سایر تجهیزات باید موقعیت نصب کابل‌ها را نیز به‌درستی انتخاب نمایید.
4) موقعیت سوپاپ هوا، پیچ بررسی و تخلیه روغن الکتروگیربکس: معمولاً هر گیربکس دارای یک ولو تنفس، یک پیچ برای بررسی وضعیت روغن و یک پیچ برای تخلیه روغن گیربکس است. هنگام انتخاب الکتروگیربکس و وضعیت نصب آن به موقعیت قرارگیری این سه قسمت نیز توجه نمایید.
نتیجه‌گیری
الکتروگیربکس ها با مشخصات متنوع و در ابعاد و اشکال مختلفی تولید می‌شوند. هریک از این دستگاه‌ها برای کاربرد به خصوصی طراحی شده‌اند و باید به‌درستی انتخاب شوند. در این مقاله به معرفی رایج‌ترین انواع موتور گیربکس و کاربردهای آن‌ها پرداخته و نکاتی را برای انتخاب بهترین الکترو گیربکس بیان کردیم؛ بااین‌وجود اگر نیاز به راهنمایی بیشتر در این زمینه دارید، با کارشناسان کالا صنعتی تماس گرفته از مشاوره تخصصی رایگان این مجموعه بهره‌مند شوید.