دتکتور دودی

دتکتور دودی وسیله ای برای تشخیص و شناسایی دود به عنوان نشانه ای از آتش است. دتکتورها در صورت شناسایی دود سیگنالی را به کنترل پنل به عنوان یکی از تجهیزات اصلی سیستم اعلام حریق ارسال می کنند که با توجه برنامه ریزی قبلی می تواند آژیر خطر را در منطقه آتش یا به صورت سرتاسری به صدا در آورد و حتی محل دتکتور فعال شده را نیز مشخص کند. آشکارساز های دود انواع مختلفی دارند که در اینجا به توضیح مختصر چند نمونه از آن می پردازیم.

انواع آشکارسازی های دود

1. دتکتور دود از نوع یونیزاسیون
2. دتکتور های دود از نوع فتوالکتریک
3. دتکتور های دود از نوع لیزری ( بیم دتکتور )
4. دتکتور های دود از نوع نمونه گیر هوا (Air Sampling)

دتکتور دود از نوع یونیزاسیون

سوختن کامل باعث ایجاد ذرات کوچکی می شود که در تشخیص وجود آتش به دتکتورها کمک می کند. در واقع دتکتورهای دود از صفحه های باردار، محفظه دود و ذرات آلفا که یک منبع رادیواکتیو تولید می کنند تشکیل شده است. ذرات آلفا باعث یونیزه (رسانا) شدن هوای داخل محفظه دود می شود. ذرات دود پس از ورود به محفظه دود به مولکول های یونیزه شده هوا می چسبند و رسانایی هوای داخل محفظه افت می کند. حداقل مقدار رسانایی را می توان تعیین کرد تا در صورت رسیدن به آن مقدار، سیستم اعلام حریق به طور خودکار فعال شود. نمونه ای از این دتکتور را در شکل زیر می بینید.

مزایای دتکتور های دود از نوع یونیزاسیون

• محصولات نامرئی احتراق را شناسایی می کند.
• می تواند آتش را در همان لحظه ابتدایی شناسایی کرده  و فرآورده هایی نظیر آیروسل را به خوبی تشخیص دهد.
• عکس العمل سریع
• نسبت به سایر انواع دتکتور دود و یا دتکتور حرارت سرعت شناسایی بالاتری دارد.

معایب دتکتور های دود از نوع یونیزاسیون

1. حلال های فرار، گرد و غبار های رسانای ناشی از مواد مختلف و رطوبت موجود در هوا ممکن است باعث هشدار غلط یا فالت شود.
2. وجود مواد سمی را نشخیص نمی دهد.(فقط دود را تشخیص می دهد)
3. در این مدل دتکتور هشدار های غلط به نسبت سایر مدل ها بیشتر می باشد.

محل ها و فضاهای معمول برای تشخیص یونیزاسیون

• اتاق های تمیز
• اتاق های تجهیزات الکترونیکی و کامپیوتری
• داکت های مکانیکی
• مکان هایی که حساسیت تشخیص بالاست

دتکتور های دود از نوع فتوالکتریک

یکی از پرکاربردترین نوع دتکتورها است که با استفاده از خاصیت قطع و وصل نور و پراکندگی آن عمل می کند. دتکتورهای فتو الکتریک مدل نقطه ای دارای یک چشمه نور (مولد نور) که معمولا از نوع LED می باشد، محفظه دود و یک سنسور نور که با دریافت نور یک جریان الکتریکی را به عنوان خروجی تولید می کند می باشد. هنگامی که دود وارد محفظه می شود شدت نوری که به سنسور می رسد کاهش می یابد.در نتیجه جریان الکتریکی خروجی سنسور نور نیز کاهش می یابد. زمانی که شدت نور از مقدار از پیش تعیین شده ای کمتر شد مدار کنترل سنسور، افت جریان خروجی را تشخیص داده و سیگنالی به پنل مرکزی اعلام حریق ارسال می کند که نتیجه آن فعال شدن سیستم اعلام حریق است. آشکارساز های فتوالکتریک که بر مبنای پراکندگی نور عمل می کنند نیز با قطع و وصل جریان نور کار می کنند به این صورت که سنسور به شکلی نصب می شود که مستقیما نور به آن نمی تابد. با ورود دود به محفظه، ذرات دود نور LED را به سمت سنسور منعکس می کنند. زمانی که نور دریافتی سنسور صنعتی از حد تعیین شده بیشتر باشد اعلام حریق فعال می شود. نمونه دتکتورهای فتوالکتریک را در شکل زیر می بینید.

مزایای دتکتور های دود از نوع فتوالکتریک

1. حساس به ذرات مرئی دود
2. تشخیص اتش های با شعله و حرارت کم

معایب دتکتورهای دود از نوع فتوالکتریک

1. کثیف شدن سریع توسط گرد و غبار که منجر به ضعیف شدن سنسور می شود.
2. قابلیت تشخیص مواد سمی را ندارد.
3. باید به طور مرتب نظافت شود.
4. احتمال هشدارهای غلط در این مدل زباد است.

محل ­ها و حوادث معمول برای تشخیص فتوالکتریک

• ادارات و دفاتر کار
• اتاق­های بدون گرد و غبار و تمیز
• فضاهای مرتفع تر از کف طبقه
• راهرو­ها
• اتاق­ های کامپیوتر
• اتاق­ های مخابرات
• اتاق­های تجهیزات الکتریکی
• اتاق خواب ها
• کمد­ها

بیم دتکتورها در واقع همان دتکتورهای دودی نوع فتوالکتریک خطی هستند که از یک منبع مجزا و سنسور گیرنده حساس به نور تشکیل شده است. این دتکتورها معمولا در فضاهای بزرگ و روباز، محلی که خط دید بدون مانعی میان منبع نور و ماژول گیرنده وجود داشته باشد، نصب می گردند. در این محل ها استفاده از دتکتورهای نقطه ای به دلیل نیاز به تعداد دستگاه های زیاد از نظر اقتصادی به صرفه نیست. در شکل زیر یک نمونه از بیم دتکتورها را مشاهده می کنید.

مزایای بیم دتکتورها

1. پوشش یک منطقه بزرگ به صورت اقتصادی
2. عملکرد سریع

معایب بیم دتکتورها

1. نیاز به مسیر بدون مانع میان منبع نور و سنسور گیرنده
2. تراز تجهیزات باید به طور مداوم حفظ شود

فضاهای معمول برای دتکتورهای پرتویی

1. فضاها و سوله های با ارتفاع زیاد
2. کارگاه های بزرگ تولیدی

دتکتور های دود از نوع نمونه گیر هوا (Air Sampling)

در مکان هایی که تشخیص دود موجود در هوا اهمیت زیادی دارد، سریع ترین راه شناسایی دود استفاده از نمونه گیر هوا یا Air Sampling می باشد. سیستم بیم دتکتور از پنج جز اصلی تشکیل شده است:

1. دستگاه نمونه گیری هوا
2. سیستم مکش
3. مجموعه فیلتر ها
4. دتکتور
5. سیستم کنترل

شکل زیر یک نمونه گیر هوا را نشان می دهد.

محل ها و فضاهای معمول برای دتکتور های دود از نوع نمونه گیر هوا (Air Sampling)

1. اتاق ­های کامپیوتر
2. بیمارستان­ ها
3. اتاق ­های تمیز 
4. سردخانه­ ها
5. ایستگاه ­های برق و نیروگاه ­ها 
6. معادن
7. موزه­ ها